در تغذیه کودک، راحتی نباید جای رشد را بگیرد. اگرچه میکس کردن غذاها در ابتدا ساده‌تر است، اما در درازمدت باعث آسیب به مهارت‌های حیاتی مانند جویدن، گفتار و تنوع‌پذیری غذایی می‌شود.       چرا جویدن برای رشد کودک اهمیت دارد؟   فرایند جویدن فقط برای خوردن غذا نیست. جویدن مهارتی است که روی: رشد فک و عضلات صورت توسعه گفتار و تکلم جلوگیری از بدغذایی حس چشایی و لذت از غذا هماهنگی حرکات دهان، زبان و حلق تأثیر مستقیم دارد. کودکانی که جویدن را زودتر یاد می‌گیرند، در آینده تغذیه‌ی متنوع‌تر و عادت‌های غذایی سالم‌تری دارند.     میکس کردن غذا: راحتی برای مادر، دردسر برای کودک   بسیاری از مادران، به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی شروع غذا، برای راحتی خود و اطمینان از بلع غذا، همه چیز را با غذاساز و میکسر به پوره‌ی یکدست تبدیل می‌کنند. اما این کار: باعث می‌شود کودک فقط ببلعد، نه بجود بافت‌های مختلف را تجربه نکند نسبت به غذاهای جدید مقاومت نشان دهد از نظر گفتاری و عضلانی دچار تأخیر شود این شیوه در کوتاه‌مدت شاید بی‌دردسر باشد، ولی در درازمدت مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.       سن مناسب برای آشنایی با بافت غذا   طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) و یونیسف: شروع تغذیه تکمیلی باید از 6 ماهگی باشد. از 7 تا 9 ماهگی، کودک باید با بافت نیمه‌له شده غذا آشنا شود. از 9 ماهگی به بعد، خوردن غذاهای نیمه‌جامد و دارای تکه‌های کوچک ضروری است. این مراحل به کودک کمک می‌کند تا جویدن، کنترل زبان و بلع را یاد بگیرد.         راهکار: له کردن با پشت قاشق به جای میکس کردن   یکی از روش‌های مناسب که آی بانو همواره توصیه می‌کند، استفاده از پشت قاشق برای له کردن غذاست. این روش: بافت غذا را کاملاً از بین نمی‌برد کودک را با تکه‌های کوچک آشنا می‌کند باعث تحریک مهارت‌های دهانی می‌شود گذار ملایم از مایعات به غذاهای جامد را فراهم می‌کند مثلاً به‌جای میکس کردن کامل موز، می‌توان آن را با پشت قاشق له کرد تا کودک هم طعم واقعی و هم بافت را حس کند.           نقش والدین در آموزش جویدن   نقش مادر مادر به‌عنوان اولین مراقب و تغذیه‌کننده‌ی کودک، باید: صبور باشد اجازه بدهد کودک غذا را لمس و کشف کند غذاها را کم‌کم با بافت‌ جدید معرفی کند با کودک غذا بخورد تا الگوبرداری کند.نقش پدر بر اساس مطالعات روان‌شناسی کودک، نقش پدر در فرآیند تغذیه نیز مؤثر است. همراهی پدر در وعده‌های غذایی باعث: افزایش اشتیاق کودک به غذا خوردن تقویت ارتباط عاطفی الگوسازی رفتاری برای جویدن و بلع می‌شود. پدر می‌تواند غذاهایی بخورد که کودک نیز در حال تجربه‌ آن‌هاست و با شادی و آرامش غذا خوردن را به او بیاموزد.     پیامدهای طولانی‌مدت غذاهای بیش از حد میکس‌شده   اگر کودک تا 12 یا حتی 18 ماهگی فقط غذاهای کاملاً میکس‌شده مصرف کند، ممکن است با مشکلات زیر مواجه شود: بدغذایی شدید نسبت به غذاهای بافت‌دار تأخیر در گفتار ضعف عضلات فک و صورت خطر بلع نامناسب غذاهای جامد وابستگی شدید به غذاهای پوره‌ای عدم تجربه‌ی طعم‌های واقعی     بهترین غذاها با بافت مناسب   برای شروع آی بانو، غذاهایی را پیشنهاد می‌کند که با پشت قاشق له شده و حاوی بافت ملایم باشند: هویج بخارپز له‌شده کدو حلوایی نرم شده برنج نیم‌کوب پخته‌شده عدسی نرم و له‌شده موز، گلابی، آووکادو له‌شده با چنگال این‌ها گزینه‌هایی عالی برای آموزش تدریجی جویدن به کودک هستند.     تغذیه کودک از دید طب ایرانی   در آموزه‌های طب ایرانی که در مجموعه‌ی آی بانو نیز بر آن تأکید می‌شود: غذا باید با بزاق دهان کودک ترکیب شود تا هضم بهتری داشته باشد. جویدن کمک می‌کند تا آنزیم‌های بزاق با غذا ترکیب شوند. غذاهای خیلی نرم و مایع، معده کودک را تنبل می‌کنند.     سؤالات پرتکرار مادران   آیا می‌توانم غذا را ابتدا میکس کرده و بعد کم‌کم بافت‌دار کنم؟ بله، ولی این مرحله باید کوتاه و گذرا باشد. حداکثر تا پایان 7 ماهگی از غذاهای پوره‌ای عبور کنید.   کودک من دندان ندارد، می‌تواند بجود؟ بله، لثه‌های کودک قدرت کافی برای له کردن غذاهای نرم دارند. جویدن از طریق لثه شروع می‌شود، نه دندان.   اگر کودک خفه شد چه کنم؟ با رعایت اصول ایمنی و ارائه غذاهایی با بافت مناسب (نه خشک و نه خیلی سفت)، خطر خفگی بسیار پایین است. ولی همیشه باید کودک در حالت نشسته و زیر نظر باشد.   اگر کودک غذاهای بافت‌دار را تف کند، باید چه‌کار کنیم؟ این رفتار طبیعی است. کودک برای درک بافت غذا به زمان نیاز دارد. برای برطرف کردن هرچه سریعتر این موضوع حتما مقاله ی "بچم به غذای میکس عادت کرده چه کنم!؟" را مطالعه کن.       نقش فرنیوه های آی بانو در رشد مهارت جویدن   فرنیوه‌های آی بانو که بر پایه‌ی سویق‌ها، مغزها و میوه‌های طبیعی تهیه می‌شوند، به عنوان غذاهایی فراسودمند، نقش مؤثری در فرآیند یادگیری جویدن در نوزادان ایفا می‌کنند.  بافت این محصولات به‌گونه‌ای طراحی شده که: در ابتدای دوره‌ی تغذیه‌ی کمکی، با بافتی نرم و کاملاً یکنواخت مناسب نوزادان 6 ماهه آغاز می‌شود؛ و به مرور، با افزایش سن کودک، بافت‌ها کمی درشت‌تر می‌شوند تا او به‌تدریج با تکه‌های کوچک‌تر غذا آشنا شده و مهارت جویدن و بلع را تقویت کند؛ این ویژگی سبب می‌شود کودک بدون نیاز به پوره‌ کردن کامل غذا، توانایی کنترل غذا در دهان را به دست آورد؛ و در نتیجه، از بروز مشکلاتی مانند بدغذایی یا تأخیر در مهارت‌های دهانی پیشگیری شود.فرنیوه‌های آی بانو نه تنها از نظر تغذیه‌ای سرشار از مواد مغذی مورد نیاز رشد کودک هستند، بلکه از نظر ساختار نیز متناسب با مراحل رشدی طراحی شده‌اند تا فرآیند تغذیه‌ی تکاملی به‌صورت اصولی و ایمن طی شود.     نکات طلایی آی بانو برای مادرانغذاهای کودک را با پشت قاشق له کنید، نه میکسر تنوع بافت و طعم را از 7 ماهگی وارد رژیم غذایی کنید در وعده‌های غذایی، کودک را پشت سفره بیاورید از غذاهای طبیعی و سنتی مثل سویق ها استفاده کنید به کودک فرصت تجربه بدهید، حتی اگر غذا را بیرون بریزد       یادگیری جویدن، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که در 6 تا 18 ماهگی پایه‌ریزی می‌شود. میکس کردن بیش از حد غذا، مانعی جدی در مسیر رشد دهانی و گفتاری کودک است. با کمک راهکارهایی ساده، مثل له کردن با پشت قاشق و استفاده از غذاهای بافت‌دار اما نرم، می‌توان کودکی مستقل، باهوش، و علاقه‌مند به غذا پرورش داد.   آی بانو، همواره در کنار مادران است تا با آموزش تغذیه‌ی صحیح، فرزندان سالم و قوی تربیت کنند.    

بسیاری از والدین برای غذا دادن به کودک از روش‌هایی مانند بازی کردن، پرت کردن حواس، یا استفاده از ابزارهایی مانند موبایل استفاده می‌کنند. در حالی که این رفتارها در ظاهر ممکن است باعث تهیسل غذا خوردن کودک شود، اما در واقع می‌توانند تاثیرات منفی عمیقی بر رشد روانی، شناختی و فیزیولوژیکی کودک بگذارند. از سوی دیگر، بازی کودک با غذا، اگرچه از نظر بسیاری از والدین «بی‌نظمی» یا «بازیگوشی» تلقی می‌شود، در واقع یک بخش مهم از فرآیند رشد و یادگیری کودک است.       تغذیه؛ فراتر از دریافت کالری   تغذیه کودک تنها به معنای وارد کردن غذا به بدن نیست. این فرآیند شامل تعاملات اجتماعی، یادگیری، رشد حسی و شناختی، و تنظیم احساس گرسنگی و سیری است. زمانی که کودک در محیطی آرام، بدون حواس‌پرتی و در تعامل با والدین غذا می‌خورد، فرصت یادگیری مهارت‌های مهمی چون کنترل خود، توجه به نشانه‌های درونی گرسنگی و سیری، و تجربه بافت و طعم غذا را دارد. در حقیقت، وعده‌های غذایی می‌توانند برای کودک نوعی آیین رشد باشند؛ زمانی که او می‌آموزد نه تنها چگونه بخورد، بلکه چگونه بنشیند، صبر کند، احساسات خود را تنظیم کند و از تجربه‌ خوردن لذت ببرد. بنابراین، غذا خوردن به تجربه‌ای چندوجهی تبدیل می‌شود که فراتر از خوردن صرف است. همچنین ارتباط کودک با غذا در همین سال‌های اولیه شکل می‌گیرد و کیفیت این ارتباط، می‌تواند بر سلامت روان، رفتار تغذیه‌ای و حتی سبک زندگی او در بزرگسالی تأثیر بگذارد.       چرا نباید حین غذا دادن با کودک بازی کرد؟   1. تضعیف توجه کودک به غذا زمانی که والدین از بازی، داستان، یا ابزارهای الکترونیکی برای سرگرم‌کردن کودک هنگام غذا خوردن استفاده می‌کنند، تمرکز کودک از غذا منحرف می‌شود. این مسئله می‌تواند منجر به کاهش توانایی کودک در تشخیص گرسنگی و سیری واقعی شود.  علاوه بر این، ذهن کودک به جای اینکه روی بافت و طعم غذا متمرکز شود، به داستان‌ها یا تصاویر متحرک می‌پردازد. با تکرار این الگو، مغز کودک به دنبال تحریک بیرونی می‌گردد تا بتواند غذا بخورد، و این امر به‌تدریج باعث بی‌علاقگی به خود غذا می‌شود.         2. اختلال در سیستم خودتنظیمی از نظر روانشناسی رشد، کودکان نیاز دارند یاد بگیرند چه زمانی گرسنه‌اند و چه زمانی سیر شده‌اند. اما زمانی که حواس کودک به جای بدنش به بیرون معطوف است، این مهارت خودتنظیمی به خوبی رشد نمی‌کند. در واقع، سیستم عصبی کودک نیاز به تمرین دارد تا بتواند پیام‌های معده و سیستم گوارش را به درستی درک و پردازش کند. زمانی که کودک تحت تأثیر تحریک‌های بیرونی غذا می‌خورد، به جای گوش‌دادن به نشانه‌های بدنش، صرفاً به پایان یافتن برنامه یا بازی واکنش نشان می‌دهد. این باعث می‌شود در آینده مستعد پرخوری، تغذیه احساسی یا بی‌تفاوتی به نیازهای واقعی بدنش شود.   3. شکل‌گیری عادات غذایی ناسالم کودکی که فقط در شرایط بازی و سرگرمی غذا می‌خورد، در آینده ممکن است برای هر وعده غذایی نیاز به محرک خارجی داشته باشد. این موضوع در بزرگسالی می‌تواند به پرخوری احساسی، اضافه‌وزن، و اختلالات خوردن منجر شود.  برخی بزرگسالانی که بدون دیدن تلویزیون یا در شرایط خاص قادر به غذا خوردن نیستند، دقیقاً بازتاب همان الگوهای نادرستی هستند که در دوران کودکی شکل گرفته‌اند. تغذیه باید به عملی آگاهانه، در لحظه و با لذت درونی تبدیل شود؛ نه یک واکنش شرطی به محرک‌ها.   4. اختلال در ارتباط والد و کودک   بازی‌کردن با کودک هنگام غذا ممکن است در ظاهر تعامل مثبتی به نظر برسد، اما در واقع این رفتار اغلب به یک نوع «شرطی‌سازی» تبدیل می‌شود. کودک یاد می‌گیرد که غذا خوردن فقط زمانی اتفاق می‌افتد که والد سرگرمش کند. در نتیجه، رابطه غذا خوردن با توجه گرفتن یا سرگرمی گره می‌خورد و نه با نیاز بدنی. این مسئله می‌تواند منجر به وابستگی‌های عاطفی ناسالم شود. کودک ممکن است بعداً در شرایطی که احساس تنهایی یا اضطراب دارد، به سراغ غذا برود؛ نه به خاطر گرسنگی، بلکه برای جبران خلأهای عاطفی.               چرا باید اجازه داد کودک با غذایش بازی کند؟   1. رشد حسی و حرکتی   بازی کودک با غذا، به ویژه در سال اول و دوم زندگی، به رشد مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی چشم و دست کمک می‌کند. لمس، فشار دادن، چشیدن و ریختن غذا، همگی به شناخت کودک از محیط اطرافش کمک می‌کنند. این نوع تجربه‌ها همچنین موجب تقویت مسیرهای عصبی در مغز می‌شوند که مسئول کنترل حرکات ارادی، پردازش حسی، و هماهنگی‌های حرکتی هستند. به‌عبارتی، غذا برای کودک یک ابزار یادگیری و رشد است، نه فقط یک منبع انرژی.       2. تقویت حس استقلال زمانی که کودک اجازه دارد خودش غذا را لمس و تجربه کند، احساس استقلال و اعتماد به نفس در او تقویت می‌شود. این موضوع تأثیر مستقیم بر عزت نفس کودک در سال‌های بعدی زندگی دارد.  در روانشناسی، اصطلاح «کفایت ادراک‌شده» (Perceived Competence) به توانایی کودک در تجربه موفقیت و کنترل محیط اطرافش اشاره دارد. وقتی کودک بتواند با غذا تعامل داشته باشد، این حس درونی در او رشد می‌کند و موجب شکل‌گیری فردی با اعتماد به نفس بالا در آینده می‌شود.   3. پیشگیری از اختلالات خوردن کودکانی که تجربه مثبت، کنترل‌شده و بدون اجبار از غذا دارند، در آینده کمتر دچار اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی می‌شوند.  کودکی که یاد گرفته بدون ترس، اجبار یا تهدید با غذا مواجه شود، در بزرگسالی نیز راحت‌تر می‌تواند با احساسات، استرس و نیازهای بدنش کنار بیاید. در واقع، رابطه سالم با غذا، یکی از پایه‌های سلامت روان در آینده است.     4. یادگیری تنوع غذایی   بازی با غذا می‌تواند کنجکاوی کودک را نسبت به رنگ‌ها، شکل‌ها و بافت‌های مختلف برانگیزد. این موضوع به او کمک می‌کند پذیرش بهتری نسبت به غذاهای جدید داشته باشد. بسیاری از والدین از «بدغذایی» کودک شکایت دارند. اما اگر به کودک اجازه داده شود با غذا آشنا شود، آن را لمس و تجربه کند، احتمال پذیرش غذاهای متنوع در او بسیار بیشتر خواهد شد. پذیرش تنوع غذایی از کودکی آغاز می‌شود، نه از زمانی که کودک مجبور به خوردن چیزی می‌شود که نمی‌شناسد.               رویکردهای علمی و روانشناسی در حمایت از این رفتار   نظریه یادگیری تجربی پیاژه   ژان پیاژه، روانشناس برجسته رشد کودک، تأکید می‌کند که یادگیری در سال‌های اولیه زندگی باید مبتنی بر تجربه مستقیم حسی و حرکتی باشد. غذا یک ابزار مهم برای این یادگیری تجربی است. کودک با ریختن، پاشیدن، له کردن یا حتی بوییدن غذا، دنیای اطرافش را کشف می‌کند. این فرآیند به او کمک می‌کند ارتباط بین احساسات، اشیا و نتایج رفتاری را درک کند.   دیدگاه سازمان جهانی بهداشت (WHO)   طبق دستورالعمل‌های WHO، کودک باید در فضایی حمایت‌گر و بدون اجبار غذا بخورد و والدین باید اجازه دهند کودک با غذا بازی کند تا رشد شناختی و حسی او تقویت شود. WHO همچنین تأکید می‌کند که تغذیه باید با احترام به سرعت رشد فردی کودک و علایق او همراه باشد؛ نه بر اساس فشارهای اجتماعی یا الگوهای والدینی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند.       اشتباهات رایج والدین هنگام تغذیه کودک   بازی با قاشق و هواپیماسازی: این روش شاید در ظاهر کارآمد باشد، اما تمرکز کودک را از غذا به بازی می‌برد. پخش تلویزیون یا موبایل حین غذا: از دیدگاه روانشناسی رفتاری، این کار موجب ایجاد وابستگی به محرک بیرونی برای غذا خوردن می‌شود. توبیخ یا تحقیر کودک برای بازی با غذا: این رفتار عزت نفس کودک را تضعیف کرده و رابطه او با غذا را منفی می‌سازد. اصرار به اتمام بشقاب: گاهی والدین کودک را مجبور به خوردن کامل غذا می‌کنند، حتی زمانی که سیر شده است. این موضوع توانایی کودک در شنیدن پیام‌های بدنش را از بین می‌برد.         راهکارهای عملی برای تغذیه سالم کودک بدون بازی‌دادن   1. ایجاد یک روتین مشخص غذایی کودکان از ساختار و پیش‌بینی‌پذیری استقبال می‌کنند. یک روتین منظم باعث افزایش احساس امنیت در کودک می‌شود.   2. استفاده از ابزارهای مناسب سن کودک صندلی غذاخوری مناسب، بشقاب‌های رنگی، قاشق‌های سیلیکونی، و غذاهای انگشتی به کودک کمک می‌کنند که تجربه‌ای ایمن و مثبت از غذا خوردن داشته باشد.   3. مدل‌سازی رفتاری توسط والدین کودکانی که والدینشان را در حال لذت‌بردن از غذا می‌بینند، بیشتر تمایل به تقلید از آن‌ها دارند.   4. تحسین رفتارهای مستقل زمانی که کودک با غذا بازی می‌کند، او را تشویق کنید و به رفتارهای مستقلش پاسخ مثبت بدهید.      در فرآیند تغذیه کودک، آنچه اهمیت دارد ایجاد یک تجربه‌ی مثبت، امن و یادگیرانه است. بازی‌دادن کودک هنگام غذا ممکن است در کوتاه‌مدت موثر به نظر برسد، اما در بلندمدت به رشد شناختی، احساسی و فیزیولوژیکی او آسیب می‌زند. در مقابل، بازی کودک با غذا — اگر در چهارچوبی کنترل‌شده و سالم انجام شود — بخش مهمی از فرآیند رشد و یادگیری اوست. والدین باید با درک درست از تفاوت این دو مفهوم، محیط تغذیه‌ای سالمی برای فرزندشان ایجاد کنند؛ محیطی که در آن کودک بتواند با غذا ارتباطی مثبت، مستقل و لذت‌بخش برقرار کند. این نگاه آگاهانه، زمینه‌ساز شکل‌گیری شخصیت سالم، عادات غذایی درست و سلامت روانی پایدار در سال‌های آینده زندگی کودک خواهد بود.  

     بدغذایی در کودکان با مکمل‌ها درمان نمی‌شود، بلکه نیاز به استراتژی تغذیه‌ای دقیق دارد. در این مقاله، با نگاهی علمی و کاربردی، می‌آموزید چگونه بدون وابستگی به قطره‌ها، نیازهای تغذیه‌ای کودک را با غذاهای طبیعی و هوشمندانه تأمین کنید.     بدغذایی کودک: علل و نشانه‌ ها    بدغذایی معمولاً به حالتی اطلاق می‌شود که کودک تمایل کافی به مصرف غذاهای مفید نداشته باشد، غذا را پس بزند، یا تنها به چند ماده غذایی خاص اکتفا کند. از جمله دلایل شایع بدغذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: اضطراب یا فشار روانی فقر برخی ریزمغذی‌ها مانند آهن و روی الگوهای غذایی نادرست در خانواده رفتارهای واکنشی کودک نسبت به اجبار در غذا خوردن   در این رابطه، مقاله‌ی "اشتباهات رایج در غذا دادن به کودک" اطلاعات خوبی در مورد تغییر عادت‌های غذایی کودک ارائه می‌دهد.     مکمل‌های مولتی‌ویتامین: کارایی محدود، خطرات پنهان   اگرچه مولتی‌ویتامین‌ها می‌توانند در شرایط خاص، کمبود برخی ریزمغذی‌ها را جبران کنند، اما باید توجه داشت که این فرآورده‌ها نمی‌توانند جایگزین مواد مغذی، انرژی و عناصر زنده‌ای شوند که در غذاهای کامل و طبیعی وجود دارند. مطالعه‌ای که در سال 2020 در Journal of Pediatric Health Care منتشر شد، نشان داد که استفاده بلندمدت و بی‌رویه از مکمل‌ها، بدون تغییر در عادات تغذیه‌ای کودک، می‌تواند منجر به ایجاد سوءتغذیه پنهان شود. این نوع سوءتغذیه زمانی رخ می‌دهد که کودک از نظر کالری یا چند ویتامین خاص تأمین باشد، اما از سایر مواد مغذی مانند فیبر، اسیدهای چرب ضروری، پروتئین و فیتوکمیکال‌ها محروم بماند.         چرا تغذیه طبیعی بر مکمل‌ها ارجحیت دارد؟   غذاهای طبیعی نه‌تنها نیازهای تغذیه‌ای کودک را به‌طور جامع‌تری تأمین می‌کنند، بلکه دارای ویژگی‌های ساختاری و زیستی خاصی هستند که مکمل‌ها فاقد آن‌ها هستند: 1. ترکیب هم‌افزای مواد مغذی: برخلاف مکمل‌ها که معمولاً حاوی ویتامین‌های منفرد هستند، غذاهای کامل شامل ترکیب متعادلی از ویتامین‌ها، املاح، آنتی‌اکسیدان‌ها، آنزیم‌ها و فیبر می‌باشند که به شکل طبیعی در کنار هم عمل می‌کنند. 2. بهبود عملکرد گوارشی و متابولیسم: وجود فیبر غذایی، باکتری‌های مفید، و ساختار پیچیده‌تر غذاها به تقویت فلور روده، تنظیم اشتها و بهبود جذب کمک می‌کند. 3. تأثیر روانی و اجتماعی غذا خوردن: وعده‌های غذایی سالم و طبیعی، فرصت‌هایی برای تعامل، آموزش و تقویت حس امنیت در کودک ایجاد می‌کنند.   برای ترغیب اشتهای کودک، فرنیوه های متنوع،خوش طعم و رنگارنگ آی بانو انتخاب بسیار مناسبی هستند. همچنین "سرمام" و "سویق کامل" می‌توانند به‌عنوان یک مولتی ویتامین و مکمل غذایی طبیعی و فوق مغذی برای تامین بدن کودک مفید باشند.     مولتی‌ویتامین‌ها از دیدگاه طب ایرانی   در طب سنتی ایرانی، تأکید اصلی بر تغذیه طبیعی و متناسب با مزاج فرد است، نه مصرف مکمل‌های صنعتی. شاید مولتی‌ویتامین‌ها در موارد محدودی کمبودهای تغذیه‌ای را جبران می‌کنند، اما از نظر طب ایرانی، این ترکیبات مصنوعی ممکن است تعادل بدن را برهم بزنند، به‌ویژه اگر بدون تشخیص دقیص کمبودها مصرف شوند. برخی از مکمل‌های مولتی‌ویتامین به دلیل طبع سرد و خشک می‌توانند برای کودکان مشکلات گوارشی مانند نفخ یا یبوست ایجاد کنند. همچنین، جذب برخی ویتامین‌های مصنوعی (مانند آهن صنعتی) در مقایسه با منابع طبیعی (مثل آهن موجود در کشمش یا گوشت) بسیار پایین‌تر است. طب ایرانی توصیه می‌کند که در صورت نیاز به مکمل، از ترکیبات گیاهی و طبیعی استفاده شود. مطالعات جدید نیز نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت مولتی‌ویتامین‌ها بدون نظارت پزشکی می‌تواند منجر به مسمومیت ویتامینی (مانند تجمع ویتامین A یا D) شود. بنابراین، طب سنتی ایرانی پیشنهاد می‌کند که اولویت با اصلاح رژیم غذایی و استفاده از خوراکی‌های کامل باشد.   همچنین مقاله‌ی "حقیقتی که پزشکان نمی‌گویند" در همین زمینه با نگاهی انتقادی به مصرف بی رویه لبنیات پرداخته است.       جایگزین‌های غذایی مناسب برای کودکان بدغذا   در شرایطی که کودک میل زیادی به خوردن غذا ندارد، راهکار مؤثر، استفاده از غذاهای با چگالی بالای مواد مغذی (Nutrient-Dense Foods) است. این دسته از مواد غذایی در حجم کم، مقادیر بالایی از انرژی، ویتامین‌ها، پروتئین و چربی‌های مفید را فراهم می‌کنند.   برخی از مواد غذایی مفید برای این گروه از کودکان عبارتند از:   سویق و غلات کامل: سویق (آرد غلات تفت‌داده‌شده) سرشار از فیبر، ویتامین‌های گروه B و ترکیبات تقویت‌کننده سیستم ایمنی است و قابلیت ترکیب با هر نوع غذایی را دارد. مغزها و دانه‌ها: مغزهایی مانند بادام، بادام‌هندی و گردو، به‌صورت پودر شده، می‌توانند به غذاهای کودک افزوده شوند و منبع خوبی از چربی‌های سالم، ویتامین E و پروتئین باشند. میوه‌های خشک: خرما، کشمش و انجیر خشک منابع غنی از انرژی، آهن، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که به‌راحتی با غذاهای دیگر ترکیب می‌شوند. روغن‌های سالم گیاهی: افزودن مقدار کمی روغن زیتون یا روغن کنجد به وعده‌های غذایی کودک، جذب ویتامین‌های محلول در چربی را افزایش داده و به بهبود طعم غذا کمک می‌کند.       راهنمای عملی برای والدین: اصول مدیریت بدغذایی   محیط غذا خوردن را آرام و دلپذیر نگه دارید. از بشقاب‌های کودکانه، رنگی و جالب استفاده کنید. وعده‌های غذایی کوچک اما مکرر در نظر بگیرید. کودک را در انتخاب یا تهیه غذا مشارکت دهید. از اجبار یا تنبیه در زمان غذا خوردن پرهیز کنید.           تغذیه کودک یک فرآیند چند وجهی است...   که نه‌تنها بر رشد جسمی، بلکه بر توسعه روانی، شناختی و اجتماعی وی اثرگذار است. جایگزینی غذا با قطره‌های مولتی‌ویتامین، راهکار علمی و پایداری برای رفع بدغذایی نیست. والدین، به‌ویژه مادران، می‌توانند با انتخاب آگاهانه مواد غذایی طبیعی، تنوع در ارائه وعده‌ها، و ایجاد محیطی آرام و تشویق‌کننده، اشتهای کودک را تقویت کرده و به رشد سالم او کمک کنند.